Falczewo

Falczewo – Wioska istniejąca jeszcze w 1521 r. Dziedzicem był Falczewski. Być może na tym miejscu powstały Zduny Nowe (Niemieckie) lub Sieniutowo. Ks. dr Jan Łukowski twierdzi iż, owe Phalczewo, o których wspomina Jan Łaski jest Chwaliszewem. Inną wersję przedstawia Jerzy Łukaszewicz.

Dziewiąte

Dziewiąte – Od XVI w. do XVIII w. był tam młyn, a potem folwark. Dziewiąte należały od początku swojego istnienia do parafii baszkowskiej. Pierwszym dziedzicem był Generosus Wajers. W czasach zaborów istniała tam szkoła dla dzieci polskich i niemieckich. W 1905 r. szkoła pruska dostała nowy budynek, w którym jeszcze w latach 90. XX w. istniała Szkoła Podstawowa. W 1846 r. w 3 domach żyło tam 13 mieszkańców. W 1992 r. nastąpiła gazyfikacja wsi.

Cieszkowo

Cieszkowo – Pierwotnie Ceszkouo. Pojawia się na dokumentach z lat 70. XIII w. Znajdowała się pomiędzy Konarzewem i Perzycami. W 1505 r. był tam folwark. W 1597 r. jeszcze istniała. W 1612 r. Cieszkowem nazywany był las oddzielający Perzyce od Konarzewa. W 1945 r. wioska Freihan (Frejno) przyjęła nazwę zaginionej wioski (bardzo rzadko spotykany przypadek).

Choszczowice

Choszczowice – Wioska zaginiona w średniowieczu, istniejąca jeszcze w XIV w. Lokalizacja nieznana.

Chachalnia

Chachalnia – W XIII w. mianem Chachalnii określano rzekę. W 1559 r. był tu młyn przynależący do właściciela Zdun. Do II połowy XIX w. Chachełna, choć Niemcy nazywali ją Kochale. Od XV w. do XVIII w. była to zwykła polska wioska należąca do klucza zdunowskiego, na pocz. XIX w. stała się „kolonią niemiecką, zwaną w dawnej Polsce holendrami”. W latach 1600 – 1633 Chachalnia należała do Barbary Czackiej, a potem do Piotra Sieniuty. Wioska prawdopodobnie zniknęła po morowym powietrzu panującym tutaj w latach 1708 – 1710. W 1720 r. nie było tu żadnego człowieka, jednak już przed 1728 r. osiedlili się tutaj Ślązacy: Maciej Geide, Maciej Graber, Marcin Schefler i Daniel Schneider. W latach 30. XIX w. powstała tu szkoła ewangelicka. W latach 20. XX w. szkoła była niemieckojęzyczna, jednak w latach 30. XX w. została zamknięta i przeniesiona do Krotoszyna. Szkoła ta miała swoje oddziały w Zdunach i Baszkowie. W latach 1948/1949 rozpoczął się rok szkolny w nowoodnowionej placówce. W 1846 r. żyło tu 216 ludzi, sami Niemcy, a w 1938 r. 147 Niemców i 122 Polaków. W czasie walk powstańczych zginęło tam kilku powstańców: Józef Konieczny lat 20 z 6 kompanii 12 pułku strzelców wielkopolskich, Władysław Mizerny lat 18 z 4 kompanii 12 psw, Stefan Grobelny lat 19 z 2 kompanii 12 psw oraz Józef Nowicki z 11 kompanii 11 pułku strzelców wielkopolskich. W latach 1939 – 1945 wioska nosiła nazwę Kochalle. W 1991 r. rozbudowano tu sieć telefoniczną. W 1992 r. zbudowano tam wodociągi. W latach 90. XX w. było tu 45 domów mieszkalnych, a obecnie ok. 100.Wioska ta wchłonęła przez lata istnienia: Borownicę, Marinin i Ujazd Polski.

Borownica

Borownica – W XVI i XVII w. należała do Czackich herbu Świnka, dzieciców Zdun Perzyc i Chachalnii. W 1633 r. Borownicę, razem z wcześniej wymienionymi miejscowościami nabył Piotr Sieniuta. W 1679 r. Borownicę wydzierżawił Jan Butler, w 1715 r. Krzysztof Herzog, a w 1727 r. Konstancja Belecka, następnie kanonik warszawski. Krzystof Herzog był bogatym dzierżawcą, miał np. 300 owiec. W 1715 r. król Stanisław Leszczyński pożyczył od chorążego bydgoskiego 140 000 złotych polskich, a ten jako zastaw zajął Borownicę i Perzyce, gdy zmarł w 1731 r. obie wsie miała wdowa po nim Maryanna z Krąkowskich. Dług ten spłacił kolejny właściciel jego dóbr – Aleksander Sułkowski, między 1746 r. a 1748 r. Był tam dwór drewniany. W 1846 r. mieszkało tam 85 ludzi w 9 domach: 84 Niemców i jeden Polak. W 1919 r. Borownica znalazła się na linii frontu powstańczego. W czasie walk zginęło wielu powstańców z 4 kompanii 12 pułku strzelców wielkopolskich: Jan Hajka 18 lat, powstaniec o nazwisku Kamzol, Tomasz Hajdziony 19 lat, Antonia Lepka 21 lat, Wojciech Telega 20 lat, Jan Sikora 21 lat, Stanisław Rojek 19 lat, Jan Warga 20 lat oraz Jan Weis 23 lata. Niedawno Borownica została wchłonięta administracyjnie przez Chachalnie.

Bonowo

Bonowo – Nie wiadomo, czy jest to Banowo, które razem z Oraczewicami posłużyło do stworzenia miasta Krotoszyna. Jest to wioska, która znajdowała się 1 km na północ od Perzyc (T. Jurek, R. Grygiel) lub 17 km na południowy zachód od Zdun (G. Kryg, K. Grobelny). Zaginęło w średniowieczu.

Bogusławice

Bogusławice – Wioska zaginiona w średniowieczu, istniejąca jeszcze w XIV w. Lokalizacja nieznana.

Bestwin

Bestwin – W 1472 r. „wieś pustą [opuszczoną? wymarłą?]” nabyli bracia Jan i Mikołaj Fryczowie oraz Mikołaj Frycz, ich bratanek (syn zmarłego brata Bartosza). W 1497 r wdowa po Janie Baranowskim Dorota Kolnicka przekazała Bestwin Andrzejowi Włościejewskiemu. Na początku XVI w. należał już do Bnińskich herbu Łodzia, a potem Karnkowskich herbu Junosza. Potem przeszedł w ręce Piotra i Wawrzyńca Włościejewskich. W 1540 r. Jerzy Konarski właściciel części Zdun, Staregogrodu i Kobylina „Pan bardzo światły i rzędny” kupił od Piotra i Wawrzyńca Włościejewskich za 4000 złotych część Jutrosina z częścią Rogożewa, Siedlec, Bestwin, Rudę i Pawłowiec. Potem przeszło to na jego syna – Jana Zborowskiego. Od niego Baszków przejął jego zięć – Jan Zborowski herbu Jastrzębiec. Na samym końcu dobra te przeszły na Abrahama Sieniutę, później na syna jego Piotra. W XVI w. i XVII w. żyło tam 17 kmieci, była także karczma z karczmarzem. W 1846 r. Bestwin zamieszkiwało 227 Niemców i 210 Polaków. W 1887 r. żyło tutaj 381 mieszkańców, a w 1938 r. 56 Niemców i 344 Polaków. W latach 1948/1949 rozpoczął się rok szkolny w nowoodnowionej placówce.W latach 1981 – 1982 założono częściową instalację wodociągową. W 1992 r. nastąpiła gazyfikacja wsi.

Baszków

Baszków – Parafia istniała już w XV w. Kościół założony został przez Baszkowskich w XV w. W 1527 r. kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny był drewniany i stał tam, gdzie później szkoła. W 1527 r. miał dwóch ekonomów: Macieja Mierzywodka i Błażeja Gałkę. Do parafii należał Baszków z Włodyką, Bestwin, Konarzewo, Szczerków i Rzemiechów (obecnie gmina Kobylin). Każdy z 15 kmieci oddawał co roku jeden łan żyta, jeden łan owsa i 12 groszy na parafie. 12 kmieci z Konarzewa i 5 ze Szczerkowa dawali tyle samo. Z Rzemiechowa (ówcześnie w parafii baszkowskiej) dwóch kmieci oddawało jeden łan owsa i jeden żyta. Od każdego z 17 kmieci Bestwina i karczmarza kościół otrzymywał po 3 wiertle z każdego łana żyta, dwa wiertle z łana owsa oraz po 30 snopków z łana żyta i pszenicy. Ponadto musieli oni dać 6 groszy. Z każdego młyna (Dziewiąte, Rochy, Ruda) parafia otrzymywała po wiertlu mąki pszenicznej i żytniej.
Między 1644 r. a 1728 r. drewniany kościół spłonął, a w jego miejsce powstał kolejny drewniany z murowaną kapliczką. W 1786 r. nastapił remont kościoła. Nowy, murowany wystawił Mikołaj Mielżyński między 1828 r. a 1829 r. W XV w. Baszków posiadała rodzina Baszkowskich. Z akt magistratu Borku Wielkopolskiego z 1437 r. znamy Wincentego Baszkowskiego, dziedzica Baszkowa. W 1451 r. na sądzie w Pyzdrach staje Jan Baszkowski, dziedzic Baszkowa. W 1477 r. Jan Baszkowski posiadał już Baszków z Włodyką. Ostatnim z rodu był w 1536 r. Maciej Baszkowski, a jego żoną była Urszula, córka Mikołaja Potworskiego. W 1652 r. sołtys Baszkowa Bieniasz wydał swą córkę za zdunowianina Brzęcickiego i dał jej w posagu 1000 złotych polskich. W II połowie XVI w. Baszków był posiadłością Zborowskich, potem na Abrahama Sieniutę (zięcia Jana Zborowskiego). W 1633 r. dobra baszkowskie otrzymał Jan Sieniuta, a po nim (1657) jgo syn Krzysztof, który miał je do 1681 r. W 1684 r. za 100 000 złotych polskich dobra te nabył Rafał Leszczyński. W 1696 r. dał je synowi, przyszłemu królowi Stanisławowi razem z wsiami: Długołęka, Rogożewo, Bestwin z folwarkami, Rębiechów, Sielec, Rudę, Borownicę oraz młyny: Lelów, Trzaska, Bartoszek, Roch i Dziewiąty. Po nieudanym pobycie króla w kraju sprzedał on swe dobra, razem ze Zdunami nieślubnemu synowi swego konkurenta o koronę (Augusta II) – księciu Aleksandrowi Sułkowskiemu w 1741 r. W 1762 r. dobra przeszły na syna Aleksandra – Augusta, a ten sprzedał Baszków Maksymilianowi Mielżyńskiemu w 1791 r. i władał nim do 1826 r. W 1715 r. Baszków wynajmował Maciej Radoński, syn pisarza królewskiego i starosty inowrocławskiego Adama Radońskiego (1650 – ok. 1710) i Jadwigi Kociełkowskiej (1660 – ok. 1720). „Człowiek ten dopuszczał się, zapewne z opilstwa prawdziwych szaleństw.” Wynajął on wóczas Baszków od Stanisława Leszczyńskiego i z powodu tego, że król nie był u nas mile widziany mógł pozwolić sobie na niżej opisane rzeczy. „Organistę miejscowego zbił na śmierć. Sługę swego, Zuławskiego, który się przed wściekłością jego do kościoła schronił, sa z drugimi sługami swymi Janem Głowaczyńskim i Franciszkiem Staniszewskim uzbrojonymi w broń palną oblegał w kościele, dopóki mu się głodem nie poddał. Żonę włodarza swego [włodarza-wójta, którym był Franciszek Plutowicz – przyp. red.” do naga zwleczoną i skrępowaną chciał powiesić. Z proboszczem miejscowym z początku żył w zgodzie (…) upiwszy się w karczmie z podobną sobie hulacką, drużyną strzelał podczas nabożeństwa w kościele”. Nie wiadomo, gdzie była ta karczma. Sprawą zainteresował się biskup Jan Gałczyński z Gałczyna i zagroził mu klątwą, a ten „musiał się upokorzyć i wszystkie krzywdy kościołowi baszkowskiemu zrobić dość znaczny legat”. Księdzem baszkowskim w owym czasie był Jerzy Sołecki. Po wyżej opisanym awanturniku dzierżawcą Baszkowa był „Radoński, syn, albo też kuzyn jakiś Macieja Radońskiego, stolnik podolski, człowiek spokojny i ze wszech miar zacny”. Co się stało z Maciejem? Teki profesora Władysława Dworzaczka podają, że w 1738 r. sprzedał wsie Kęszyce i Latowice za 35 tys. zł Maciejowi Gliszczyńskiemu pisarzowi wojewódzkiemu. W 1749 r. płacił on jeszcze jakieś odszkodowania Maciejowi Bilskiemu, co się z nim dalej działo? Nie wiadomo. Po tym 1749 r. źródła o nim milczą. W 1779 r. Baszków dzierżawił porucznik Antoni Madaliński, późniejszy generał w czasach insurekcji kościuszkowskiej. W owym czasie był dowódcą garnizonu zdunowskiego i „był od ślachty okolicznej i mieszkańców Zdun bardzo lubianym”. Ok. 1782 r. dzierżawił Baszków Droszewski, a potem Figett (brat podchorążego ze Zdun Walentego Figettiego). W 1785 r. Baszków dzierżawił Rafalski z żoną Marianną Chlebowską.
Baszków od XVIII w. złożony był jeszcze z dwóch części: Baszkowa i Włodyki (część od kościoła do końcowych zabudowań przy trasie na Kobylin). W XVIII w. żyło tu 15 kmieci. Baszków był siedzibą Baszkowskich, Zborowskich i Sieniutów. Leszczyńscy przebywali w Przygodzicach i Rydzynie, Sułkowscy w Rydzynie, a Mielżyńscy w Pawłowicach. Baszków potem był siedzibą rodziny von Reuss i Czartoryskich. W Baszkowie stał drewniany dwór wystawiony przez Zborowskich. Stał w parku i być może na jego miejscu Leszczyńscy wznieśli piętrowy dwór. W latach 1804 – 1805 Mielżyńscy wystawili późnoklasycystyczny pałac. Obiekt przebudowano ok. 1860 r. Aleksander Mielżyński sprzedał dobra księciu Henrykowi XII von Reuss w 1861 r. Plotka głosi, iż dobra przegrał w karty. Po 5 latach dobra przeszły na jego brata – Henryka XIII, który ożenił się również z wdową po nim. Przy drodze z Baszkowa do Konarzewa stoi słup, a na nim napisy: „H XII R | 29.5.1866”, a przy nim często widywany jest znicz. W 1846 r. w 52 domach mieszkało 135 Niemców i 314 Polaków. Podczas zaborów powstała w Baszkowie elitarna szkoła państwowa, a na początku XX w. otrzymała nowy budynek, w którym mieści się dzisiaj Szkoła Podstawowa. W 1867 r. inspektorem był ksiądz Mierzejewski, a dyrektorem w latach 1836 – po 1867 Józef Cygański. Szkoła przynosiła 195 talarów. W 1866/67 uczyło się tutaj 128 dzieci polskich i niemieckich. Nauczycielem kościelnym był ksiądz proboszcz Stanisław Mierzejewski, któego grób znajduje się na baszkowskim cmentarzu. Szkoła polska istniała przy kościele. Tam na przełomie XVIII w. i XIX w. naukę sylabizowania, śpiewu, czytania i pisania uczył organista, za co otrzymał od proboszcza rolę. W XIX w. brakowało opału, pomocy, a warunki były złe. W 1887 r. w Baszkowie mieszkało 404 Polaków, 137 Żydów i 106 Niemców. W czasie walk Powstania Wielkopolskiego w okolicach Baszkowa zginął baszkowianin szeregowy Stanisław Pawłowski – lat 19 – z 1 kompanii 12 pułku strzelców wielkopolskich. W 1922 r. dobra od rodziny von Reuss nabył książę Olgierd Czartoryski, wraz z żoną Mechtyldą z Habsburgów. W 1939 r. dobra przeszły na rzecz III Rzeszy, a w 1945 r. na rzecz skarbu państwa Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W 1938 r. żyło tam 70 Niemców i 498 Polaków. Przed II Wojną Światową był w Baszkowie oddział szkoły niemieckiej z Chachalnii, który zaprzestał działalności w latach 30. XX w., a uczniowie przenieśli się do prywatnej szkoły do Krotoszyna. Przed II Wojną Światową w szkole polskiej 5 nauczycieli uczyło 238 uczniów. W 1939 r. wielka akcja mobilizacyjna się powiodła i np. księżęta Czartoryscy na Pożyczki Obrony Narodowej przekazali 40 000 zł, a robotnicy i urzędnicy Baszkowa 875,36 zł na Fundusz Obrony Narodowej. W latach okupacji Baszków nosił nazwę Baschkow. Podczas „wyzwalania” Baszkowa przez Armię Czerwoną w 1945 r.doszło tam do potyczki. Według relacji mieszkańców Sowieci upiwszy się przedtem ruszyli do Kobylina. Tam wysadzono mosty na trasie i zostali oni zakleszczeni. Z dwóch ciężarówek przeżył tylko jeden żołnierz, który miał wyczołgać się rowem przydrożnym. Ciała poległych przeniesiono do Rawicza, a ich bitwę upamiętnia pomnik postawiony na zachodniej części przy pałacowym parku. Po II Wojnie Światowej szkoła wznowiła działalność. W latach 1948/1949 rozpoczął się rok szkolny w nowoodnowionej placówce. W 1976 r. rozpoczęto budowę Zakładu Utylizacji „Bacutil”, a w 1986 r. oddano obiekt do użytku. W 1981 r. oddano do użytku bloki mieszkalne przy RSP w Baszkowie. W 1984 r. oddano do użytku Wiejski Ośrodek Zdrowia, a w 1987 r. Dom Strażaka. W 1989 r. utworzony został Państwowy Ośrodek Pomocy Społecznej w Baszkowie dla 60 pensjonariuszy. W owym czasie powstał Zespół Folklorystyczny w Baszkowie, który zrzeszał 11 pań. W latach 1981 – 1982 założono częściową instalację wodociągową. W 1992 r. nastąpiła gazyfikacja wsi.

Baszkowscy księża. Noty biograficzne w Rozdziale II.
Nie znamy wszystkich księży proboszczy i administratorów, pewna ich część jest nam jednak znana:

1527 r. – Marcin Niedźwiadek,
1644 r. – Andrzej Brudnicki,
1715 r. Jerzy Sołecki,
1817 r. – 1834 r. – Walenty Lemański 1845 r. – 1848 r. – Sylwester Balcerowski 1849 r. – 1854 r. – Antoni Brzeziński 1860 r. – 1881 r. – Stanisław Mierzejewski
1886 r. – 1914 r. – Theodor Śliwiński,
1914 r. – 1916 r. – Zygmunt Janusz,
1916 r. – 1926 r. – Mieczysław Skonieczny,
1926 r. – 1942 r. – Władysław Buchwald (zginął w Dachau),
1942 r. – 1945 r. – Alfons Ptak
1945 r. – 1947 r. – Alojzy Sławski,
1947 r. – 1948 r. – Wiktor Koperski,
1948 r. – 1965 r. – Adam Molicki,
1965 r. – 1966 r. – Alojzy Sławski (ponownie),
1966 r. – 1984 r. – Tadeusz Malczewski
1984 r. -Leon Spaleniak,
1984 r. – 1992 r. – Edward Przybylak,
1992 r. – 2005 r. – Grzegorz Buczkowski,
od 2005 r. – Tadeusz Łukowiak.